Νίκος Ξυλούρης – 30 χρόνια και 1 μέρα μετά..

Ήταν σαν σήμερα (9/2) πριν 30 χρόνια. Ημουν στα 18. Κάθε βραδάκι, η τσακαλοπαρέα μαζευόμασταν στο ένα και μοναδικό μπάρ που είχε τότε στην Αρετσού, το Seagull. Ηταν περίπου 10 το βράδυ και είμασταν στη φάση της αλλαγής απο φραπέ σε μπύρα..
Ξαφνικά μπήκε μέσα ο Σάντυ (Κυριάκος Ανδρεάδης), μεγαλύτερος μου, ψηλός και θεόρατος.
Με βλέμμα συγκινημένο, πριν καθήσει, ψέλλισε: “ρε μαλάκες, πέθανε ο Ξυλούρης..”
Όντως είχε πεθάνει την προηγούμενη (8/2), οι εφημερίδες προφανώς δεν είχαν προλάβει να το τυπώσουν και ο Σάντυ το είχε δει στις ειδήσεις στην τηλεόραση.

Μουδιάσαμε όλοι, ψιθυρίζοντας: “πως, γιατί, τι έγινε, τι είχε, κλπ”.. Κάποιος μας είπε πως είχε ακούσει οτι έπασχε απο καρκίνο.. Το Seagull το είχαν ανοίξει 2 τύποι, ο Στέλιος και ο Κώστας πριν κανα δυο χρόνια. Ο Στέλιος ήξερε απο μουσική και ειχε καταφέρει να διαμορφώσει ένα ωραίο ξύλινο μπάρ, με δικιά του μουσική ταυτότητα. Ο Κώστας ήταν λαϊκός και απλά ερχόταν για τα ουίσκια του.

Ψάχνει λοιπόν ο Στέλιος και βρίσκει μια κασέτα με ριζίτικα, τραγουδισμένα απο τον Ξυλούρη, την ακούγαμε όλο το βράδυ.. Ξοδέψαμε ότι είχαμε και δεν είχαμε σε μπύρες και δακρυσμένοι την κοπανήσαμε για το σπίτι, αργά..

Πρωτοάκουσα ριζίτικα στην 1η μονοήμερη εκδρομή της 1ης Γυμνασίου. Ο Θοδωρής ο Μητρούδης είχε φέρει μια κασέτα και την βάλαμε στο πούλμαν να την ακούμε στη διαδρομή. Είχα καταεντυπωσιαστεί, απο την λεβεντιά της φωνής του Ξυλούρη. Το “πότε θα κάνει ξαστεριά” μας συνόδευε για χρόνια. Ηταν και η μορφή του… Καμπάνα παντελόνι, στενό πουκάμισο, μακρυές φαβορίτες και παχύ μουστάκι. Αγέρωχος..

Τώρα πια τα τραγούδια του Ξυλούρη διδάσκονται στα σχολεία.. Αλλά έχω την εντύπωση πως οι μαθητές δεν τα αντιμετωπίζουν με την ίδια βαρύτητα όπως τότε.

Κάπου το 1989, πήγαινα σε μια “μπουάτ” που την λέγανε Μυστικό και ήτανε στα Κωνσταντινοπολίτικα. Εκεί τραγουδούσαν ο Δημήτρης και ο Βασίλης Πρατσινάκης. Ο Δημήτρης ήταν μια μορφή που του έμοιαζε. Μαλλί, μουστάκι… Μερικές φορές, αργά με την κιθάρα τραγουδούσε ριζίτικα. Το αγαπημένο του (και δικό μου, αφού το έμαθα) ήταν η Μπαλλάντα του Κυρ Μέντιου. Μετά απο λίγο καιρό, όταν ήμουν στο μαγαζί και ξεκινούσε να το τραγουδάει, με έψαχνε με το βλέμμα του, να σιγουρευτεί πως κατάλαβα τι θα παίξει.. (ατυχώς το διασκεύασε ο Σφακιανάκης, αλλά ουδέν κακόν αμιγές καλού, ετσι το έμαθε όλος ο κόσμος).

Τον δίσκο αυτόν (Σάλπισμα 1978) τον έψαξα λυσσαλέα, τελικά ο φίλος μου ο Λάζαρος ο Κιλιγγαρίδης μεσολάβησε και μου τον έφερε ένας ακροατής, απο την Μελβούρνη της Αυστραλίας ! Τον έχω ακόμα και έχει επάνω την ετικέττα απο το Αυστραλιανό δισκάδικο.

Οι στίχοι είναι του Κώστα Βάρναλη. Δώστε λίγη σημασία…

Δεν λυγάνε τα ξεράδια και πονάνε τα ρημάδια
κούτσα μια και κούτσα δυο στης ζωής το ρημαδιό
Μεροδούλι ξενοδούλι δέρναν ούλοι οι αφέντες δούλοι
ούλοι δούλοι αφεντικό και μ’ αφήναν νηστικό
και μ’ αφήναν νηστικό

Ανωχώρι κατωχώρι ανηφόρι κατηφόρι
και με κάμα και βροχή ώσπου μου ‘βγαινε η ψυχή
Είκοσι χρονώ γομάρι σήκωσα όλο το νταμάρι
κι έχτισα στην εμπασιά του χωριού την εκκλησιά
του χωριού την εκκλησιά

Άιντε θύμα άιντε ψώνιο άιντε σύμβολο αιώνιο
αν ξυπνήσεις μονομιάς θα ‘ρθει ανάποδα ο ντουνιάς
θα ‘ρθει ανάποδα ο ντουνιάς

Και ζευγάρι με το βόδι άλλο μπόι κι άλλο πόδι
όργωνα στα ρέματα τ αφεντός τα στρέμματα
Και στον πόλεμο όλα για όλα κουβαλούσα πολυβόλα
να σκοτώνονται οι λαοί για τ’ αφέντη το φαΐ
για τ’ αφέντη το φαί
Άιντε θύμα άιντε ψώνιο…

Koίτα οι άλλοι έχουν κινήσει έχει η πλάση κοκκινίσει
άλλος ήλιος έχει βγει σ’ άλλη θάλασσα άλλη γη
Άιντε θύμα άιντε ψώνιο…

Σε μιά άλλη εποχή, όπου ο ποιητής δεν μπορούσε να εκφράσει τα λόγια όπως πρέπει, λόγω της λογοκρισίας, θέλει να διατυπώσει το άλγος του Έλληνα που είναι φτωχός, καταπιεσμένος, φυλακισμένος, ενάντιος στα αφεντικά εφευρίσκει το εξής. Βάζει έναν γαίδαρο (Κυρ-Μέντιο) να αφηγείται ως άνθρωπος, αυτά που δεν μπορεί να πει στα ίσια. Ο κάθε στίχος μαχαιριά στην απολυταρχία της εποχής, κάτω απο τον μανδύα της παραλλαγής.
Ακούστε το πλήρες ποιήμα, δια στόματος του ιδιου του Κώστα Βάρναλη:

Αυτή όμως ειναι και η ειδοποιός διαφορά του τότε με το τώρα. Όποιος δεν έζησε λογοκρισία, δεν μπορεί να καταλάβει τι σημαίνει να μην μπορείς να μιλήσεις. Και δεν μιλάω για τον απλό Έλληνα, αλλά για έναν ποιητή διεθνούς φήμης που φιμώνεται. Όπως φιμώθηκε και ένας ολόκληρος λαός..

γιαυτό έχω την εντύπωση πως τζάμπα διδάσκεται το “πότε θα κάνει ξαστεριά” στα σχολεία…

υ.γ. θέλω να αποφύγω να κάνω αυτό το χώρο “videoblog”. Γιαυτό και σπάνια ενθέτω videos. Αν ψάξετε στο youtube, θα βρείτε δεκάδες video με τον Ξυλούρη (ας είναι καλά το αρχείο της EPT)